Wat is er mis met dierentuinen?

Als mijn moeder mij vroeger vroeg wat ik het liefste zou gaan doen met mijn kinderfeestje, was dat altijd hetzelfde, naar de kinderboerderij ( en daarna naar Mac Donalds). Toen mij werd gevraagd waar ik op mijn 27e verjaardag heen wilde, was het de dierentuin en erna naar Mac Donalds. Blijer kreeg je mij niet hoor. Voor mij was dat ook logisch, ik ging graag naar dierentuinen, omdat ik zo van dieren hield. En ik heb er echt veel gezien.

Hoe een dierentuin een gevangenis werd

Ik start dit artikel met mijn persoonlijke verhaal, juist omdat ik een dierentuin vaak bezocht heb en nu beweer dat er van alles mis mee is. In 2017 werd ik veganist, zonder dat ik dat eigenlijk doorhad, ik was al vegetariër, maar de benaming vegan kende ik eigenlijk niet zozeer. Ik wist op dat moment alleen dat ik de bio industrie niet meer wilde supporten, dus ik kocht en at geen ei, zuivel en vis en vlees meer. Dat er ook van alles mis was met dierentuinen, daar stond ik nog niet zo bij stil. Er waren ook ‘goede’ dacht ik nog. Naar Artis wilde ik niet meer. Ik vond de hokken daar te klein. Dierenpark Amersfoort vond ik ook zielig en ik had inmiddels een grote afkeer voor het dolfinarium, terwijl ik een paar jaar ervoor nog met dolfijnen had gezwommen op Curaçao… Nee hoor, ik wilde op mijn 32e verjaardag een dagje naar de Beekse Bergen. Dus we gingen. In het begin vond ik het nog heel leuk en zag ik hele grote verblijven. Totdat.

Ik kwam langs secretarisvogels. Een secretarisvogel heeft krachtige, lange poten, een ruitvormige staart, een lange kuif van zwarte veren en een oranje gelaat. Het verenkleed is grijs met zwarte slagpennen. Van top tot teen meet de secretarisvogel tussen de 130 en 140 cm, de vogel was bijna net zo groot als ik. Ik zag dat de vogel heen en weer rende en iedere keer probeerde op te stijgen. Tevergeefs, want er zat een dik net boven de kooi. Ik heb daar ongeveer 30 minuten gestaan en de vogel bleef het maar proberen. Dat brak mijn hart. Ik kon niets doen, behalve huilen en beloven dat ik nooit meer naar een dierentuin zou gaan. Het besef kwam dat het nooit diervriendelijk kan zijn. Vogels horen te vliegen waar ze willen.

Thuis aangekomen las ik over de secretarisvogel en de natuurlijke behoefte om 30 km per dag te lopen per dag. Ik leerde notabene meer over deze diersoort via Google dan via de dierentuin zelf.

Net zoals ik deed, gaan de meeste mensen naar de dierentuin voor hun eigen plezier en iedere dierentuin die wil blijven bestaan, zal hier ook rekening mee moeten houden. Zo worden er attracties gemaakt, shows met dieren, om het publiek te vermaken.

Educatie?

Vrijwel alle dierentuinbeheerders wijzen het idee af dat dierentuinen er vooral zouden zijn voor menselijk plezier. Er wordt vooral gezegd dat dieren in dierentuinen er zijn voor educatiedoeleinden. En er wordt beweerd dat het bezoek wel geïnteresseerd moet zijn in wat het ziet, wil het er iets van leren. Door het publiek te amuseren zou de interesse worden gewekt en de mogelijkheid tot voorlichting geboren worden. Maar er blijken maar bar weinig mensen meer te weten over de dieren in dierentuinen dan mensen die helemaal niet geïnteresseerd zijn in dieren(*). Het valt niet te ontkennen dat er in dierentuinen wel iets aan voorlichting gedaan wordt, maar wat moet het publiek dan eigenlijk, qua kennis over deze dieren, mee naar huis nemen? Moeten we de mensen leren over het biologische gedrag van deze wilde diersoorten? En in welke mate vereist de voorlichting aan het publiek dat juist wilde dieren gevangen gehouden worden? Een wild dier uit zijn natuurlijk habitat halen is nou niet bepaald een goed voorbeeld van natuurlijk gedrag. Eenzame dieren, opgesloten in kooien, zijn zo ver verwijderd van hun natuurlijke omgeving, dat ze weinig kans hebben om hun natuurlijk instincten te volgen. Hoe educatief kan het dan nog eigenlijk zijn?

Angst en stress

Wanneer je leert hoe dieren worden gevangen, hoe dieren worden weggerukt uit eigen families en leefomgeving, kun je je voorstellen hoe angstig dit moet zijn en hoeveel stress dit de dieren moet geven. Het zogenaamde ijsberen is iets wat je vaak terug ziet in dierentuinen. Door een sterk beperkte bewegingsruimte en het ontbreken van normale prikkels vervallen veel dieren in de gewoonte om steeds maar weer hetzelfde kleine rondje te lopen of andere bewegingen steeds maar weer te herhalen. Let er maar eens op, als je er bent. Dit heet: ‘zoochosis’. Soms is de stress zo hoog dat dieren zichzelf verminken en of proberen zelfmoord te plegen (**).

ZIE HIER EEN FILMPJE VAN EEN TIJGER MET ZOOCHOSIS

Dierenverzorgers geven de dieren soms antidepressiva, kalmeringsmiddelen en anti-psychotische medicijnen in een poging hun stress te verbergen. (***)

Het is dan ook zeker geen verrassing dat er heel veel voorbeelden zijn van gefrustreerde dieren die proberen te ontsnappen, soms met tragische gevolgen. In 2012 bijvoorbeeld, ontsnapte een tijger uit zijn kooi in de dierentuin van Keulen en doodde een dierenverzorger voordat hij werd doodgeschoten, terwijl een andere tijger in Tsjechië ontsnapte en drie dierenverzorgers verscheurde. 

Dierentuinen laten ons geloven dat zij bedreigde diersoorten opvangen, maar de waarheid is dat dieren vrijwel nooit worden vrijgelaten, ze bijna altijd gevangen worden op afschuwelijke wijze en dat ze in gevangenschap worden gefokt, wat betekent dat deze dieren niet kunnen overleven in het wild, mochten ze wel ooit vrij worden gelaten(***).

Moraal:

Dierentuinen geven ons een verkeerd beeld van wilde dieren. Maar bovenal, naar mijns inziens, ook een verkeerd beeld van onze natuurlijke rangorde als mens. Wij sluiten dieren op voor ons plezier. Mensen staan boven andere dieren. Zij zitten vast om voor onze doeleinden gebruikt te worden. Maar we zijn niet superieur. En alleen al hierom zou het een goed idee zijn om alle dierentuinen af te schaffen.

Oplossing?

Zouden we de educatieve functie van dierentuinen niet kunnen vervangen voor films, documentaires en lezingen? Zouden de educatieve doelstellingen juist meer bereikt kunnen worden als we het publiek de lege kooien zouden tonen en erbij zouden vertellen waarom deze leeg zijn?

We kunnen bedreigde diersoorten alleen beschermen door de conservatie van de natuurlijke leefomgeving te ondersteunen en niet deze industrie.

Wat kun jij doen?

• Bezoek geen dierentuinen, circussen met dieren, aquaria en dolfinaria.
• Geef geen geld aan deze inhumane instellingen die winst maken met het uitbuiten van dieren.
• Wanneer je over dieren wilt leren, bekijk dan natuurdocumentaires die laten zien hoe dieren zich gedragen in hun natuurlijke omgeving.
• Ga op eigen safari in achtertuin en ontdek het wilde leven egels en andere dieren.
• Er zijn een handjevol sanctuarys in Nederland, waar je dieren kunt ontmoeten die gered zijn van industrieën, deze kun je ook financieel ondersteunen, zodat ze nog meer mooi werk kunnen doen.

Bronnen:

(*) Stephen Kellert – 1997 American Association of zoological parks

(**) Rambam: Dolfinarium

(***) Peta